दिमाग 'साईड'मा राखेर पढौं श्रीस्वस्थानीको कथा

-बिष्णु गौतम-
परापूर्व कालमा हिमालय पर्वतकी पुत्री पार्वतीले महावदेव पति पाउँ भनि ब्रत बसेर महादेव नै पति पाएकाले सोही सिको गर्दै त्यसरी नै हिन्दु महिलाहरु श्रीस्वस्थानीको व्रत बस्ने गर्छन् । आज देखि एक महिने श्रीस्वस्थानी सुरु भएको छ । हिन्दुहरुका हजारौं चाडपर्वहरुमा यो सबैभन्दा लामो पर्व मानिन्छ । यसमा महिलाहरु बिहानै नुवाईधुवाई गरेर एक छाक मात्र खाई बिहान बेलुका दुई पटक श्रीस्वस्थानीको कथा सुन्ने र सुनाउँने गर्छन् । यो क्रम पौष शुक्ल पूर्णीमा देखि माघ शुक्ल पूर्णीमासम्म चल्ने गर्छ ।

यो त भयो हामी सबैले बुझी आएको श्रीस्वस्थानी पर्वको परिचय र व्रतका बारेमा जानकारी । म सानै रहदा देखि नै मेरो घरमा हजुरआमा, आमा, भाउजु अनि दिदीहरु यसरी नै श्रीस्वस्थानीको व्रत बस्थे । दिनमा दुई पटक कथा पढ्थे । प्रसाद र मिठो पञ्चामृतको लोभमा म पनि सँधै सँगै । मेरो उमेर बढ्दै गयो । सबैजना उसैगरि व्रत बस्न थाले । उही किताब, उही कथा घरिघरि लाजमान्दै, घरिघरि हासो छोड्दै अनि घरिघरि निराश हुँदै बर्षैपिच्छे पढिन थाल्यो ।

आज पनि आमा, भाउजु र दिदीहरु उस्तै रोमाञ्चमा कथाहरु पढ्न थाले । तर सदा झै मेरो मनमा श्रीस्वस्थानीका कथाले प्रश्नहरु उब्जाउँछन् । समाजशास्त्रमा स्नातकोत्तर सकेकी मेरी दिदी र अर्थशास्त्रमा स्नातकसम्म पढेकी मेरी भाउजुले रोमाञ्चक भई कथा पढेको देखेर छक्क लाग्छ । यीनीहरुले कथा पढ्दा किन केही सोच्दैनन् ? दिदीलाई सोधे दिदीले भन्नुभयो, दिमाग साईडमा राखेर पढ्ने हो श्रीस्वस्थानी, मज्जा हुन्छ । हो पनि यस्ता हावादारी प्रसंगहरु छन् कि कथामा दिमाग प्रयोग गर्न थाल्यो भने बहुलाउँन बेर छैन । मलाई त लाग्छ, यस्तै हावादारी कथाहरुमा प्रश्न नउभ्याउँने र देउता हुन् सकिहाल्छन् नि भन्ने सोचेर नै हामीले विज्ञानमा हुने प्रगतिलाई रोक्यौं । अब तपाई नै भन्नुस् न, यस्ता हावा कथा बर्षैपिच्छे पढेर बस्नेले केही विज्ञानमा उन्नती गर्लान् भनेर सोच्ने ठाउँ नै कहाँ रहन्छ र ? श्रीस्वस्थानी कथाका हावादारी प्रसंगका केही उदाहरणहरु हेरौं न ।



-स्वस्थानीमा उल्लेख भए अनुसार मधुकैटब नामका राक्षसको बोसो पानीमा जमेर पृथ्वी बन्यो । मासुले पर्वत बन्यो । अनि हाडले ढुंगा बन्यो । तपाईलाई सही नसक्नु भएर भन्नुहोला कहाँ पृथ्वी त सूर्यको चोइटो हो, सेलाएर पृथ्वी बनेको । नभन्नु होला, दिमाग साइडमा राखेर कथा भन्ने सुन्नेले भन्लान्, कहाँ सूर्य चोइटिनु ति त सूर्यदेव पो हुन् त ।

-दक्षप्रजापतिकी पन्ती विरणीले तेत्तीस कोटी छोरी जन्माइन् रे । एक कोटीमा सवा करोड हुन्छ रे । हिसाब गर्दा विरणी एक्लैले ४१ करोड २५ लाख छोरी जन्माइछिन् । यो कुरो पत्याउँन त दिमाग साइडमा मात्र होइन, छिमेकीकैमा राख्नु पर्ला ।

-नवराजकी आमा गोमाले श्रीस्वस्थानीको कथा पढेकै कारण नवराज लावण्य देशका राजा भए । नवराज राजा हुने वित्तिकै हतार हतार कामदारलाई श्रीमती लिन पठाए । तर स्वस्थानीको प्रसादलाई दुत्कारेकै कारण लावण्य देश जाँदै गर्दा शालीनदिको पुलमा उनी चढेको डोली शालीनदीमा खस्यो । डोलेहरु चै मरे । उनी चै त्यही पानी भित्र बर्षौसम्म रहिन् । कथामा कतै लेखिएको छैन कि नवराजकी श्रीमतीले पानीमा खस्दा अक्सिजनको सिलिण्डर नै लिएर खसेकी थिइन् । तर अचम्म छ उनी पानी भित्र बर्षौ मुच्छित अबश्थामा रहिरहिन् ।

यतिमात्र कहाँ हो र ? त्यही कारणले देशमा खडेरी परेछ । शालीनदीमै केही खराबी भयो भनेर राजा नवराजले शालीनदी सफा गराएछन् । जालमा अड्किएर नवराजकी श्रीमती किनारमा आईछिन् । अनि कहिले होसमा आउँदै कहिले बेहोस् हुँदै बर्षौं किनारमै बसिरहिछन् । एकदिन बाहुनहरुको अर्ति मानेर तिनले पनि स्वस्थानीको कथा पढिछिन् । व्रतको प्रभावले अन्तमा उनका श्रीमान् राजा नवराजकहाँ पुगिछिन् । तब पो राजाले भनेछन्, मैले त कामले गर्दा श्रीमती थिइन् भन्ने नै बिर्सिएछु । लौ लोग्नेले स्वास्नी बिर्सिने कथा त एकता कपुरको हिन्दी सिरियलमा मात्र कहाँ हुँदोरहेछ त ?

-स्वास्थानी कथामा देउताहरुलाई जे गर्न पनि छुट छ । महादेवले आठ बर्षकी गोमालाई मात्र नछोडेका होइनन् । उनले मृगिनी र हाँसलाई पनि छल गरेका कथा छन् । बिष्णु त झन् कुरै बेग्लै वृन्दा पवित्र भई भनेर सतित्व डकिदिए । इन्द्रले पनि झन्डै पार्वतीको सतित्व डकिदिएको कुरा आउँछ । जबकि इन्द्राणी स्वर्गमा नै थिइन् । देउताकै ताल गर्ने हो भने कति पटक जेल बस्नु पर्छ कथा पढ्ने सुन्नेले के सुन्थे ।

-शिवको विर्य खाएका अग्नीले ओकलेको शिवजीको विर्यबाट बलेको आगो ताप्दा ऋषिपत्नीहरुको गर्भ रहृयो रे । विर्य बल्ने र आगो ताप्नै मिल्ने भए तराईमा शितलहरमा मान्छे किन मर्थे । सामूहिक बिर्यदान गरेर बालेर बस्थे होलान् । हुँदै नहुने कुरा पनि पत्याउँने बाबै ।

-शिवजीले आफ्नै पुत्र गणेशको टाउको छिनाएका, पछि पार्वतीले बिलौना गरेपनि हात्तीको टाउको जोडेर जीवित तुल्याएका । महाकाली र विरभद्रले दक्षप्रजापतिको टाउको काटेर होम गरेको, पछि विरणीको आग्रहमा बोकाको शीर जोडी दक्षलाई बिउँताएको कुरा कतिसम्म साँचो होला ? चिकित्सा विज्ञानमा बल्लतल्ल अंगप्रत्यारोपण सफल हुन थालेको बेला ऊबेलाको युगमा यस्तो हुन्थ्यो भन्ने रमाईलो कथा मात्रै हो । अझ उदेकलाग्दो कुरा त हात्तीको टाउको जोडेर पुत्र गणेशलाई बचाउन सक्ने महादेवले सतीदेवीलाई चाहिं किन नबचाएर कुहिएको अंग बोक्दै बौलाएर हिंडेछन् कुन्नि ? यस्ता कुरा अझै खोजीनिती गर्दै जाने हो भने उल्टै आफू बौलाउन बेर छैन ।

यस्ता कुरा त कति छन् कति श्रीस्वस्थानीमा । मयलबाट पनि मान्छे बनेका छन् । गोबरबाट पनि मान्छे बनेका छन् । पुत्लाबाट पनि मान्छे बनेका छन् । होइन, कथा लेख्नेलाई मान्छे कसरी बनाईन्छ भन्ने नै थाहा थिएन कि क्या हो ?

फेरि महिलालाई त मान्छे नै गनेको छैन । अहिलेका महिलाअधिकारवादी नभएर होला नत्र त जुलुस ठुलै लाउँथे होला । कथामा प्रस्टै भनिएको छ, पतिलाई रीस गर्ने स्त्री डेरी हुन्छे, पतिको वचन नमाने पापी हुन्छे, पतिसित मुख लागे वा गाली गरे लाटी हुन्छे, लुकाई खाए कुकुर्नी हुन्छे । अनि, फेरि प्रसाद भनेर बनाईएको १०८ रोटीमा पनि उस्तै विभेद छ । सय रोटी आफू खाई, आठ रोटी पतिलाई दिनु, पति नभए छोरालाई दिनु, छोरा नभए मितछोरालाई दिनु, मितछोरा नभए मनको इच्छा पूरा होस् भनेर खोलामा बगाईदिनु भन्ने स्वस्थानीमा उल्लेख छ । खोलामा बगाउनुको सट्टा छोरी भए उनलाई दिनु चाहिं किन नभनिएको होला ?

यसैले अबका एक महिना दिमाग साइडमा राखेर श्रीस्वस्थानीको कथा पढौं । कसैले भनेको सुनेको थिएँ, धर्ममा किन र कसरी भन्ने प्रश्न गरे धर्म मर्छ रे । साँच्चै हो रहेछ ।

तपाईलाई हावा लागेका कुनै प्रसंग छन् भने तल कमेन्टमा लेख्नुहोस् है ।